Infectie

SYMPTOMEN

 

Algemeen

Zowel meningitis (hersenvliesontsteking), sepsis (bloedvergiftiging) en encefalitis (hersenontsteking) zijn heftige ziektebeelden. Ze gaan gepaard met diverse symptomen.

De symptomen die worden weergegeven hoeven niet allemaal tegelijk voor te komen! Naarmate het ziektebeeld vordert, worden ze erger of komen er symptomen bij. De volgorde in de rijtjes geeft ongeveer de volgorde van opkomst van symptomen weer (als ze opkomen).

 

 

Bacteriële meningitis

Bacteriële meningitis ontwikkelt zich meestal tussen de 2 tot 10 dagen nadat de patiënt met de bacterie besmet is geraakt. Meestal is een patiënt binnen 24 tot 48 uur zeer ernstig ziek.
Symptomen van meningitis lijken in eerste instantie op die van een griep: niet lekker zijn, hoofdpijn en koorts. Maar daar waar een griep minder wordt, wordt een meningitis erger.
Naarmate de ziekte vordert is er vaak sprake van nekstijfheid en overgevoeligheid voor licht en/of geluid. Vaak moeten patiënten ook braken, worden ze suf en apathisch, zijn ze moeilijk wakker te krijgen en slaan ze wartaal uit. Een veelgehoorde klacht is ook "pijnlijke gewrichten".

 

Bij pneumokokken meningitis neemt het ziekteverloop soms meer tijd in beslag. Een aantal patiënten heeft voorafgaand aan de meningitis een oorontsteking.
Van de pneumokok is bekend dat er gedurende ongeveer een week klachten kunnen zijn als hoofdpijn en koorts. Dan gaat het weer beter, dan is er weer sprake van koorts/hoofdpijn. Dit beeld blijft tot de ziekte echt "doorbreekt" en een patiënt in een kort tijdsbestek letterlijk doodziek is.

 

Tuberculose meningitis wijkt af van andere vormen door een lange aanloopperiode van soms wel een half jaar. Gedurende deze periode is er sprake van vage klachten zoals bijvoorbeeld moeheid, verhoging, tot de ziekte uiteindelijk "doorbreekt’.
Neonatale meningitis, meningitis bij jonge baby’s, kenmerkt zich door "a-typische" symptomen (zie tabel). Vaak is er geen sprake van nekstijfheid.

 

In onderstaande symptomentabel is onderscheid gemaakt tussen de symptomen van meningitis bij personen ouder dan 2 maanden en die van neonatale meningitis (bij baby’s tot 1-2 maanden).

 

Symptomen meningitis

Meningitis (leeftijd > 2 maanden)

Neonatale meningitis (leeftijd 0 tot 2 maanden)
Koorts

koorts / geen koorts of onder-temperatuur
hoofdpijn

huilerig en/of kreunerig
braken

prikkelbaar
nekstijfheid

er ziek en grauw uitzien
verwardheid

slecht of niet eten
overgevoelig voor licht of geluid

apatisch / moeilijk wakker te krijgen
apatisch
gezwollen fontanel
pijnlijke gewrichten

luierpijn
epileptische aanvallen (toevallen)
verlaagd bewustzijn

 

Tijdsbestek: 24-48 uur

  

Virale meningitis

Patiënten worden meestal 2 tot 8 dagen nadat ze met het ziekteveroorzakende virus in aanraking zijn gekomen ziek. De symptomen van een virale meningitis komen overeen met die van een bacteriële meningitis.

 

Symptomen virale meningitis (leeftijd > 2 maanden)

Koorts
Nekstijfheid
Hoofdpijn
Braken
Verwardheid
Overgevoelig voor licht of geluid
Apatisch
Pijnlijke gewrichten

 

Tijdsbestek: 24 tot 48 uur

 

Sepsis

Sepsis wordt door verschillende bacteriën veroorzaakt en betekent bloedvergiftiging: een infectie in de bloedbaan. Sepsis veroorzaakt door virussen wordt "viremie" genoemd.
Viremie verloopt in de meeste gevallen minder ernstig dan een bacteriële sepsis en kent een gunstige afloop. (Bij baby’s gaat dit niet altijd op en kan een viremie eerder gevaarlijk zijn). Symptomen en ziektebeeld zijn vergelijkbaar met die van een sepsis "zonder vlekjes".

De meningitis stichting beperkt zich in haar informatie tot sepsis in relatie met meningitis. Dat wil zeggen, sepsis veroorzaakt door de meningokok en andere bacteriën die tevens hersevliesontsteking veroorzaken (bijvoorbeeld de pneumokok, GBS).
Symptomen van sepsis komen gedeeltelijk overeen met die van meningitis. Echter, hoofdpijn, een stijve nek en, in eerste instantie, sufheid ontbreken meestal!

 

Kenmerkend voor sepsis is het snel verlopende ziektebeeld. Binnen ongeveer 8 tot 24 uur uur is een gezonde patiënt letterlijk doodziek.
Pneumokokken sepsis kent soms een nog sneller verloop. Bij de NMS zijn een aantal gevallen van pneumokokken sepsis bekend die binnen 6 uur zijn overleden, zonder dat de patiënt ernstig ziek leek.

Bij neonatale sepsis kunnen baby’s tijdens of na de bevalling ernstig ziek zijn of worden, binnen enkele uren. De sterfte is hoog, + 30% van de patiënten overlijdt.

 

In het geval van meningokkoken sepsis zijn tevens de onderhuidse bloedinkjes, kleine rood/paarse puntjes specifiek. Deze puntjes/vlekjes worden vaak snel groter en vormen verse bloeduitstortingen. De uitslag kan zich over het hele lichaam verspreiden. Soms blijft het bij een enkele vlekje. Bij andere verwekkers zoals de pneumokok worden deze vlekjes in zeldzame gevallen ook gezien.

 

Wanneer u met een glas over zo'n vlekje drukt en de plek verdwijnt niet (u kunt de vlek niet wegdrukken), dient u onmiddellijk een arts te waarschuwen!!!

 

Symptomen sepsis

Koorts of ondertemperatuur

Spierpijn of spierzwakte

Braken/diarree/buikpijn

Koude handen en voeten

Sufheid (in een later stadium)
in het geval van een meningokkoken sepsis: Huidafwijkingen: vlekjes (puntbloedinkjes) die snel groter worden

Snelle overgang van gezond naar ziek

(Moeder)gevoel (niet pluisgevoel)

 

Tijdsbestek: 6-24 uur

  

Encefalitis

Encefalitis (hersenontsteking) kan zowel alleenstaand als in combinatie met meningitis voorkomen. Zijn tevens de hersenvliezen aangetast (meningitis), dan is er sprake van meningo-encefalitis.

Het ziektebeeld ontwikkelt zich binnen enkele dagen.
Encefalitis begint meestal met een griepachtig beeld (koorts en hoofdpijn). Na enkele dagen worden de klachten ernstiger.

 

Symptomen encefalitis

griepachtige toestand (hoofdpijn koorts)

hevige hoofdpijn
hoge koorts

nekstijfheid

sufheid/apatie
darmklachten 
verlies van eetlust
braken

psychische veranderingen

dubbelzien

stijfheid

bewegingsstoornissen

epileptische aanvallen (toevallen)

verlammingen
coma(teus)

 

Tijdsbestek: 24-48 uur

 

Encefalitis is een ontsteking van het hersenweefsel. De oorzaak van hersenontsteking kan een virus zijn of een reactie van het immuunsysteem op een inenting of infectieziekte.Tekenencefalitis (TBE) is een ziekte die kan ontstaan na een tekenbeet en wordt veroorzaakt door een Flavivirus. In sommige gevallen is het een complicatie van waterpokken, de bof, rode hond of mazelen. In zeldzame gevallen kan het een gevolg zijn van syfilis

Encefalitis verschilt van meningitis (hersenvliesontsteking). Meningitis betekent ontsteking van de beschermende lagen die betrekking hebben op de hersenen. Vaak hebben mensen zowel meningitis als encefalitis; dit wordt meningoencephalitis genoemd.

Symptomen als misselijkheid, braken, beven, nekstijfheid, koorts, zware hoofdpijn, maar ook verlamming en epileptische aanvallen, komen voor. Om een goede diagnose te stellen zal er bloedonderzoek en een ruggenprik gedaan moeten worden. Vaak zal er ook een MRI- of CT-scan gedaan worden. Onbehandeld kan encefalitis binnen enkele uren leiden tot de dood.

Zenuwcellen kunnen worden beschadigd of vernietigd door de infectie, de immuunreactie en door de druk als gevolg van de ontsteking. Schade opgelopen door encefalitis wordt "Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH)" genoemd. Alhoewel het zeer waarschijnlijk is dat encefalitis schade aanricht is dit meestal op kleine schaal en resulteert dit in zeer geringe stoornissen. De meeste mensen herstellen hiervan volledig, in andere gevallen is de schade uitgebreider en leidt dit tot aanzienlijke beperkingen.

Er is een brede variatie in hoe encefalitis van invloed is op de persoon op de lange termijn. Vermoeidheid, terugkerende hoofdpijn, problemen met het geheugen, concentratie en balans worden vaak gerapporteerd alsmede stemmingswisselingen, agressie en lompheid. In een aantal gevallen kan ook epilepsie optreden. Fysieke problemen kunnen zwakte, verlies van gevoelens en van de controle van lichaamsfuncties en beweging omvatten. Spraak-en taalproblemen zijn gemeenschappelijke kenmerken en de snelheid van reactie en denken kan worden verminderd. (Zie ook Postencefalitisch syndroom)

Een speciale variant van encefalitis is de licht besmettelijke slaapziekte encephalitis lethargica die de patiënten in een eeuwige subcoma dwingt, met sterke Parkinson-trekjes. De laatste epidemie woedde in de jaren dertig. Sommige patiënten die als kind er door getroffen werden vertoeven nu als bejaarde nog steeds in een subcoma. Eind jaren zestig experimenteerde de New-Yorkse neuroloog Oliver Sacks op deze voorheen uitzichtloze comapatiënten met een medicijnkuur van L-DOPA, met verbazende maar soms desastreuze gevolgen. Dit gebeuren werd verfilmd als Awakenings, met Robert De Niro en Robin Williams in de hoofdrollen.

[bewerken]Externe link

  • www.encephalitis.info Website van de Encephalitis Society, met informatie over hersenontsteking (Engelstalig)


Hersenabces

Download als PDF

Een abces is een afgekapselde holte gevuld met bacteriën en dood weefselmateriaal (pus). Een abces kan overal in het lichaam voorkomen, ook in de grote en kleine hersenen. Een voorkeursplaats voor het optreden van abcessen zijn lichaamsdelen die soms moeilijk schoon te houden zijn en een trage stofwisseling hebben. Een voorbeeld is de steenpuist van de huid. Slechte hygiëne speelt een rol, zodat abcessen vaker in minder ontwikkelde landen gezien worden. Een ziekte als diabetes (suikerziekte), vooral als deze niet goed is ingesteld, kan het ontstaan van een abces bevorderen. Een hersenabces is in Nederland betrekkelijk zeldzaam.

Ontstaan en voorkomen

Abcessen kunnen zowel in de grote als in de kleine hersenen voorkomen. Er zijn twee ontstaanswijzen:

    • Directe groei vanuit de omgeving. Meestal gaat het daarbij om een oorontsteking waarbij de infectie doorbreekt naar de hersenen en daar een abces vormt. Zo kan ook een abces ontstaan vanuit een van de neusbijholten. Een abces kan gevormd worden als gevolg van een ontsteking rond een vreemd lichaam, zoals een kogel. Vooral houtdelen (splinters) geven nog wel eens aanleiding tot een abces. Tenslotte is er nog de zeldzame oorzaak van een aangeboren fistelgangetje van de huid dat via de verbinding naar de buitenwereld tot een hersenabces kan leiden.

  • Gevormd door bacteriën die vanuit ontstekingshaarden elders worden aangevoerd, bijvoorbeeld vanuit een ontstoken gebit. Bij een hartafwijking waarbij het bloed vanuit de aders een directe verbinding heeft met de slagaders ontbreekt de filtering door de longen en kunnen bacteriën makkelijk tot in de hersenen versleept worden.

Symptomen of verschijnselen

De verschijnselen van een hersenabces zijn dezelfde als die van een ander ruimte innemend proces in de hersenen, zoals b.v. een hersentumor. Patiënten kunnen klagen over hoofdpijn, of er kunnen zich neurologische uitvalsverschijnselen of epileptische aanvallen voordoen. Wanneer een abces zich in de kleine hersenen bevindt zijn de symptomen ook weer dezelfde als die van een tumor in de achterste schedelgroeve, namelijk hoofdpijn, misselijkheid en braken, duizeligheid, onzekerheid en het optreden van een waterhoofd (hydrocefalie). Hoewel het gaat om een ontsteking is er lang niet altijd sprake van koorts. Wel is vaak bij bloedonderzoek te zien dat er sprake is van een ontsteking.

Aanvullend onderzoek

Meestal zal bij het optreden van bovengenoemde symptomen een CT-scan als eerste onderzoek worden gedaan. Een abces is daarop te zien als een ringvormige structuur met een na contrast fel aankleurende rand. Om het abces heen is meestal hersenzwelling (oedeem). Er zijn echter ook hersentumoren die er vrijwel net zo kunnen uitzien, zodat soms de diagnose pas bij operatie wordt gesteld. Dit geldt vooral als er van tevoren geen vermoeden bestaat van een hersenabces door het ontbreken van ontstekingsverschijnselen. Eventueel kan nog een MRI worden gedaan als de CT-scan onvoldoende duidelijkheid biedt. Er kan ook sprake zijn van meer dan één hersenabces.

CT-scan van een groot hersenabces, te herkennen als de zwarte vlek met de witte rand. Het zwarte deel is de pus (etter), de rand het kapsel van het abces, dat na het geven van contrast op de scan "aankleurt". Zie voor bijzonderheden over CT-scans de tekst hierover.

Behandeling

Een hersenabces is een aandoening die goed te behandelen is en waarbij vrijwel altijd volledige genezing optreedt. Er zijn in principe drie behandelingsmethodes:

    • Behandeling met antibiotica. Deze zal alleen slagen als de antibiotica nog in het abces kunnen doordringen, dus wanneer het abces nog niet volledig is afgekapseld. Een bijkomend probleem is het bestaan van een z.g. bloed-hersen-barrière, een afscherming van de hersenen ten opzichte van de bloedbaan wat het doordringen van allerlei medicijnen, ook antibiotica, in de hersenen belemmert. Er zijn zelfs antibiotica die in het geheel niet deze barrière kunnen passeren. Een dergelijke behandeling kan alleen als het (beginnende) abces vroeg is opgespoord en als de veroorzakende bacterie bekend is. De behandeling zal bestaan uit het langdurig (minstens 6 weken) geven van antibiotica via een infuus.

    • Stereotactisch (of via een gaatje in de schedel) leegmaken van het abces door de pus er uit te zuigen en eventueel de holte nog te spoelen. Daarna zal in elk geval ook weer een langdurige antibiotische behandeling plaatsvinden. Uit het verkregen materiaal kan worden vastgesteld om welke bacterie het gaat, zodat de antibiotica zeer gericht gegeven kunnen worden. De stereotactische behandeling zal vooral gekozen worden bij diep gelegen abcessen of wanneer er sprake is van meerdere haarden.

  • Operatief. De operatie van een abces verloopt net zo als die van een hersentumor. Er wordt een luikje in de schedel gemaakt, waarna na het openen van het harde hersenvlies de abcesholte wordt geleegd en  gespoeld. Een eventueel vreemd lichaam zal worden verwijderd. Er kan een slangetje (drain) in de abcesholte worden achtergelaten. Daarna zal ook weer een langdurige antibiotische behandeling plaatsvinden.

Welke behandeling plaatsvindt hangt af van de oorzaak van het abces, de grootte, de verschijnselen, de plaats en of er meerdere abcessen bestaan. Soms vindt een combinatie van bovengenoemde behandelingen plaats.

Complicaties

De complicaties zijn in grote lijnen dezelfde als die van iedere hersenoperatie en hangen af van de grootte en ligging van het abces (zie hiervoor ook het stuk "Over Neurochirurgie"). Een bedreigende complicatie kan zijn wanneer het abces doorbreekt en de inhoud in de hersenkamers terechtkomt. Er is dan sprake van een uitgebreide verspreiding van de ontsteking.

Na de operatie

Na de operatie wordt langdurig met antibiotica via een infuus, en eventueel na enige tijd als tablet of capsule, behandeld. Over het algemeen wordt uitgegaan van een periode van zes weken, een periode die vooral samenhangt met de slechte doordringbaarheid van het hersenweefsel. In deze periode zal ook gekeken worden of er nog een behandelbare oorzaak bestaat, zoals b.v. een slecht gebit.