CVA / Ziektebeelden

Cerebrovasculair accident (CVA) is de medische term voor een beroerte. Cerebrovasculaire accidenten kunnen ofwel het gevolg zijn van afsluiting van een slagader in de hersenen, meestal als gevolg van een bloedstolsel (niet-bloedig of ischemisch CVA: herseninfarct, hersentrombose) of van een lek in een slagader in de hersenen (bloedig of hemorragisch CVA: hersenbloeding).

CVA is een belangrijke doodsoorzaak. Ook raken velen invalide door een beroerte. Welke verschijnselen optreden is afhankelijk van de plaats van de beroerte. De verschijnselen worden na een paar weken tot maanden minder. Toch kunnen de restverschijnselen zeer ernstig zijn. Dit alles verschilt van persoon tot persoon. De meest voorkomende verschijnselen zijn:

verlamming van één helft van het lichaam (bij CVA in de linkerhersenhelft → verlamming in rechterlichaamshelft, en andersom). Zie ook hemiplegie
spasticiteit en spasme van één helft van het lichaam of een been of arm.
blindheid aan één kant (hemianopsie). Ook dubbelzien aan één kant (diplopie) komt voor.
geheugenstoornissen, concentratiestoornissen, gebrek aan initiatief/interesse
epileptische aanvallen van het gehele lichaam of een gedeelte van het lichaam
vermoeidheid
moeilijkheden met kauwen/slikken/praten door verlamming van spieren in de mond
problemen met taal (schrijven, spreken (afasie), begrijpen, lezen)
gedragsverandering
duizeligheid, verstoord evenwicht
incontinentie
plotseling opzettende zeer hevige hoofdpijn.

Bij een CVA in de taaldominante hersenhelft (in 95% van de bevolking is dat de linker hersenhelft) kan afasie optreden (bijv: niet meer kunnen praten of woorden niet kunnen begrijpen). Men kan moeite krijgen met het herkennen van dingen, alsmede met alledaagse handelingen.

Bij een CVA in de niet-taaldominante hersenhelft (bij 95% de rechter hersenhelft) kunnen er emotionele veranderingen optreden: overschatting van het eigen kunnen, impulsief gedrag en een verstoord inzicht in de eigen emoties. Ook ontstaan er vaak moeilijkheden met het inschatten van ruimte en tijd.

Inhoud

[verbergen]

[bewerken]Hoe beroerte herkennen en wat dan te doen ?

Omdat de hersenen slechts een korte tijd zonder zuurstof kunnen is het belangrijk om snel te handelen als iemand een beroerte heeft. Daarom is het goed om de waarschuwingstekens van een beroerte zelf te kennen, zodat de hulpdiensten snel verwittigd kunnen worden wanneer een beroerte optreedt.

Zelfs als de waarschuwingstekens slechts enkele minuten duren is het de moeite om naar de spoedgevallen te komen. Een zesde van de patiënten met een beroerte heeft in de dagen tot weken voor de beroerte deze waarschuwingstekens al gehad gedurende enkele minuten. Deze voorbodes van een beroerte worden ook TIA (transiente ischemische aanval) of mini-beroerte genoemd. Als de oorzaak van een TIA tijdig opgespoord wordt kan de kans op een beroerte in sommige gevallen worden verminderd.

Bel de hulpdiensten zo snel mogelijk als u deze symptomen opmerkt:

Plots krachtsverlies in gelaat, arm of been
Plotse gevoelsstoornissen in gelaat, arm of been
Plotse last om te spreken of om mensen te verstaan
Plotse blindheid of een wazig zicht uit een of beide ogen
Plotse duizeligheid of evenwichtsstoornissen
Plotse zeer hevige hoofdpijn

[bewerken]De FAST-test

De FAST-test (Face Arm Speech Time Test) is een snelle test om een beroerte bij iemand te herkennen. Hieronder staat aangegeven hoe deze test wordt uitgevoerd:

Face (gezicht) : vraag aan de persoon om te lachen of de tanden te laten zien. Als de mond scheef staat of een mondhoek naar beneden hangt, kan dit duiden op een beroerte.

Arm (arm) : vraag aan de persoon om beide armen op te tillen en voor zich uit te strekken met de binnenzijde van de hand naar boven. Als een arm wegzakt of rondzwalkt kan dit duiden op een beroerte. Vraag ook aan de persoon om de ogen te sluiten, dit vermijdt dat men visueel gaat corrigeren als een arm begint weg te zakken.

Speech (spraak) : vraag aan de persoon of aan omstanders of er verandering in het spreken is opgetreden. Als de persoon onduidelijk begon te spreken of niet meer uit de woorden kon komen, kan dit duiden op een beroerte. Ook kunt u de persoon vragen tot 10 te tellen; wanneer hij cijfers herhaalt, verkeerd uitspreekt of bij een bepaald cijfer blijft steken, kan dit het gevolg zijn van een beroerte.

Time (tijd) : Probeer van de persoon zelf, indien deze nog kan spreken, of van omstaanders te weten te komen hoe lang deze verschijnselen zich al voordoen. Dit is van belang voor de hulpdiensten in verband met de verdere behandeling van de CVA.

Doet minimaal één van deze bovenstaande verschijnselen zich voor, handel dan direct en bel het alarmnummer (112 in Nederland en België, en de meeste andere Europese landen). Hoe eerder een beroerte behandeld wordt, hoe meer kans op herstel. Geef ook door hoe laat de verschijnselen begonnen.

[bewerken]Risicofactoren

[bewerken]Beïnvloedbare risicofactoren

hoge bloeddruk
roken (nog gevaarlijker in combinatie met de anticonceptiepil)
overgewicht
verhoogd cholesterol
onvoldoende lichaamsbeweging
suikerziekte
boezemfibrillatie of boezemfladderen
aderverkalking (arteriosclerose) van de halsslagaders
patiënten met een hartaandoening hebben ook een verhoogd risico
Een te lage inname van magnesium. Met iedere verhoging van de magnesiuminname met 100 mg per dag daalt de kans op een beroerte met 8 procent.^[1]
In een grootschalig epidemiologisch onderzoek bleek de consumptie van rood vlees ook geassocieerd met een verhoogd risico op CVA bij mannen.^[2] Eerder bleek een dergelijk verband ook al bij vrouwen.^[3]

[bewerken]Onbeïnvloedbare risicofactoren

leeftijd (hoe ouder men wordt hoe hoger de kans op een CVA)
geslacht (volgens de statistieken hebben mannen meer kans op een CVA dan vrouwen)
familiaire voorgeschiedenis (erfelijkheid)

[bewerken]Ontstaan van beroertes

[bewerken]Ischemische beroertes

Ischemische beroertes of CVA's ontstaan als een bloedvat verstopt raakt. De oorzaak van de blokkade is meestal een klonter of stolsel. De klonter kan in de bloedvaten van de hersenen ontstaan of in bloedvaten die bloed van het hart naar de hersenen brengen. Dit type beroerte wordt een hersentrombose genoemd. Deze klonters ontstaan typisch op plaatsen waar aderverkalking of atherosclerose de bloedvaten beschadigd heeft.

Aderverkalking is een ziekte waarbij vetten zich in de bloedvatwand opstapelen. Deze opstapeling vernauwt het bloedvat geleidelijk en veroorzaakt een vertraging van de bloedstroom. Een embolische beroerte ontstaat wanneer een stuk klonter losbreekt uit het hart of uit een bloedvat in de hals. De klonter (of embool) volgt de bloedstroom tot in de hersenen. Op een bepaald ogenblik is de klonter groter dan het bloedvat waarin het meereist en dit verstopt het bloedvat. Soms wordt de term herseninfarct gebruikt in verband met deze twee types beroertes. Een infarct is een deel van de hersenen dat dood is, door een blokkade van het bloedvat door een trombus of een embolie.

[bewerken]Hersenbloeding

Hersenbloedingen ontstaan wanneer een bloedvat in of rond de hersenen openbarst. Als dit gebeurt krijgen de hersencellen ook geen voedingsstoffen en zuurstof meer en sterven geleidelijk af. Het bloed dat uit het bloedvat vloeit duwt het normale hersenweefsel weg.

Er zijn twee types hersenbloedingen; subarachnoïdale bloedingen en intracerebrale hematomen.

Bij een subarachnoïdale bloeding bevindt het bloed zich in de ruimte tussen de hersenen en de schedel. Subarachnoidale bloedingen worden vaak veroorzaakt door het openbreken van een aneurysma, een abnormale uitstulping van een bloedvat. Deze abnormale uitstulping ontstaat op een zwakke plek in een hersenbloedvat. Deze zwakke plek stulpt over de jaren meer en meer uit, onder meer onder invloed van hoge bloeddruk en roken. Uiteindelijk kan dit aneurysma openbarsten en een hersenbloeding veroorzaken.

Een intracerebraal hematoom ontstaat als het bloed dat uit het bloedvat komt zich in het hersenweefsel opstapelt.

[bewerken]

Hieronder het protocol CVA zoals dat in de ambulancezorg wordt gebruikt:

CVA